W poniższym artykule skupię się na podkładach stosowanych w Polsce w budownictwie mieszkaniowym głównie w kontekście posadzek z żywic dekoracyjnych oraz mikrocementów. Nie jest to poradnik dla wykonawcy czy inwestora, ale zbiór doświadczeń praktycznych z jakimi spotykam się na co dzień przy wykonywaniu tego typu posadzek. Postaram się wskazać jakie błędy są najczęściej popełniane i na co należy zwracać uwagę, aby ich uniknąć.
Dużym problemem w Polsce jest fakt, że w projektach wykonawczych jastrychy są często lekceważone i marginalizowane przez projektantów i ich wytyczne z reguły zawierają się do wskazania grubości, powoduje to często, że są bardzo niskiej jakości.
W przypadku cienkowarstwowych posadzek dekoracyjnych, które wykonywane są jako trwale związane z podłożem wysoka klasa jastrychu jest niezwykle ważna, ponieważ wszelkie jego zarysowania przenoszą się na warstwy powyżej. W przypadku podłóg pływających jak panele nie ma to aż takiego znaczenia ponieważ nie są trwale związane z podłożem i nie ma zagrożenia przenoszenia się rys ich powierzchnię.
Jastrych jest jednym w ważniejszych elementów podłogi. Układany jest na wcześniej przygotowanej podbudowie. Jego głównym zadaniem jest wyrównanie powierzchni, na której będzie wykonana warstwa wierzchnia podłogi.
Jastrych wykonywane są głównie jako związane z podłożem lub ułożone na warstwach pośrednich lub izolujących i nie związane z nim trwale.
Najczęściej spotykanymi jastrychami pod posadzki dekoracyjne są:
jastrychy cementowe (CT) – wykonywane na bazie cementów portlandzkich. Mają dużą wytrzymałość mechaniczną, nadają się do zastosowań wewnątrz i na zewnątrz budynków.
Wykonuje się je najczęściej z mieszanki przygotowanej na budowie, rzadziej z gotowej.
Nadają się zarówno do pomieszczeń suchych jak i mokrych. Dobrze współpracują z ogrzewaniem podłogowym, mają stosunkowo niski współczynnik oporu cieplnego.
jastrychy anhydrytowe (CA) – wykonywane na bazie bezwodnego siarczanu wapnia. Dzięki półpłynnej konsystencji mają właściwości samopoziomujące, dodatkowo doskonale otulają rurki ogrzewania podłogowego i lepiej przekazują ciepło niż jastrychy cementowe. Charakteryzują się wyższą ceną niż cementowe i nie są zalecane do stosowania w pomieszczeniach mokrych ani na zewnątrz.
Rozróżniamy jeszcze jastrych magnezjowe i asfaltowe, ale są niespotykane w polskim budownictwie mieszkaniowym więc je pominiemy.
Pozostają jeszcze jastrychy żywiczne (SR) – wykonywane na bazie żywic epoksydowych. Nie spotyka się ich jako jastrychów na całych powierzchniach z uwagi na bardzo duży koszt materiału, ale są bardzo często wykorzystywane do wykonywania szybkich napraw, uzupełnień czy spadków w strefach prysznicowych. Dzięki temu, że spoiwem jest żywica epoksydowa i nie używa się do ich produkcji wody już po 2-3 godzinach od wykonania nadają się do dalszej obróbki.
Rzadko spotyka się jastrychy zespolone z podłożem, najczęściej wykonywane są na warstwie rozdzielczej z folii lub papy podkładowej, a w znakomitej większości jako pływające na warstwie termoizolacji (również nie związane z podłożem).
Normą w budownictwie mieszkaniowym, zwłaszcza jednorodzinnym staje się ogrzewanie podłogowe, coraz rzadziej spotyka się inne rodzaje ogrzewania.
Podłoga składa się z wielu warstw, zatem na jej długotrwałe bezawaryjne użytkowanie ma wpływ wiele materiałów i wiele elementów przy których można popełnić błędy.
Najczęściej występującym rozwiązaniem podłóg na gruncie jest układ warstw (od dołu):
- warstwa kruszywa płukanego najlepiej 8-16mm
- folia ochronna PE 0,2mm na zakład
- warstwa hydroizolacji z papy lub masy polimerowo bitumicznej
- warstwa termoizolacji
- warstwa poślizgowa z folii PE 0,2mm na zakład
- jastrych posadzki
- nawierzchnia podłogi
Hydroizolacja – stanowi bardzo ważny element podłogi na gruncie. Chroni przed kapilarnym podciąganiem wilgoci od gruntu. Należy ja wykonywać z pap termozgrzewalnych czy mas polimerowo-bitumicznych, rzadziej mas polimerowo-cementowych. Często popełnianym błędem jest wykonywanie hydroizolacji z folii polietylenowej, która hydroizolacją nie jest!
Termoizolacja – najczęściej jest wykonywana z polistyrenu ekspandowanego (EPS) lub polistyrenu ekstrudowanego XPS. W kontekście jaki nas interesuje najważniejszym dla nas parametrem jest wytrzymałość na ściskanie. Zaleca się, aby stosować pod jastrychy styropian EPS 200 lub wyższy, a najlepiej XPS. Im twardszy styropian tym mniejsze ugięcia i jego ściśliwość, a tym samym mniejsze osiadanie i mniejsze ryzyko pęknięć jastrychu. Bardzo często spotykanym problemem jest niestaranne układanie termoizolacji, co skutkuje klawiszowaniem płyt i w efekcie pękaniem jastrychu.
Warstwa poślizgowa – najczęściej układana z folii. Ma za zadanie ograniczyć tarcie pomiędzy jastrychem a podbudową, tak, aby jastrych pracował niezależnie – nie był związany z podłożem. Dodatkowo zmniejsza dyfuzję pary wodnej.
Jak widać jeszcze nie doszliśmy do jastrychu a już pojawiło się wiele elementów, które przy niewłaściwym wykonaniu mogą wpłynąć na awaryjność posadzki.
Parametry jastrychów pod posadzki dekoracyjne.
Zaleca się aby jastrychy cementowe pod posadzki dekoracyjne były co najmniej w klasie C20 (wytrzymałość na ściskanie) lub wyższej, zaś wytrzymałość na rozciąganie nie powinna być mniejsza niż 1MPa mierzona metodą “pull-off”.
Grubość jastrychu pływającego w budynku mieszkalnym nie powinna być mniejsza niż 45mm i co najmniej 30mm ponad rurkami ogrzewania podłogowego – jest z tym częsty problem, zdarzają się przypadki, gdzie rurki przebiegają 15-20mm poniżej poziomu podkładu.
Równość jastrychu mierzona dwumetrową łatą nie powinna przekraczać +/- 3mm.
Wilgotność jastrychu pod posadzki dekoracyjne powinna być mniejsza niż 4%.
Badanie można przeprowadzić metodą nieniszczącą za pomocą wilgotnościomierzy w oparciu o metodę pomiarów elektrycznych pojemnościowych lub metodą niszczącą za pomocą higrometru karbidowego CM.
Przydatną metodą do orientacyjnego określenia wilgotności jest metoda folii. Około 0,5 m2 folii należy nakleić szczelnie na podkład, jeśli po 24h pod folią zgromadzi się wilgoć lub podkład będzie miał ciemniejszy kolor z pewnością można założyć, że jest zbyt wilgotny – oczywiście jest to metoda pomocnicza.
Tuż po wykonaniu jastrychu cementowego niezmiernie ważna jest jego pielęgnacja. Dobrą praktyką jest nie przewietrzanie pomieszczeń przez co najmniej 2 tygodnie. Zalecane, szczególnie w okresie letnim jest przykrycie jastrychu folią.
Najczęściej popełniane błedy w przygotowaniu podkładów pod żywice i mikrocement.
Często popełnianym błędem jest zbyt wczesne uruchamianie ogrzewania podłogowego, co prowadzi do nadmiernego skurczu jastrychu i zarysowania, powoduje również zmniejszenie jego wytrzymałości. W przypadku gdy inwestorowi spieszy się z pracami okładzinowymi jastrych po okresie naturalnego schnięcia 28 dni dla grubości ok. 5cm można wygrzać.
Najczęściej popełnianym błędem przez wykonawców podkładów jest lekceważenie dylatacji obwodowej. Zaleca się aby taśma dylatacyjna miała grubość co najmniej 8mm, w praktyce bardzo często ma zaledwie 4mm. Dodatkowo zdarza się, że wykonawcy przy drzwiach zewnętrznych lub oknach tarasowych w ogóle nie nie wkładają taśmy co skutkuje zapieraniem się jastrychu i braku możliwości zmiany wymiarów przy zmianach temperatur.
Bardzo dużym problemem jest niska twardość jastrychów lub ich mała wytrzymałość na odrywanie. Cechy te najczęściej uwidaczniają się na etapie przygotowania posadzki pod powłoki dekoracyjne. Szlifowanie, nawet lekkimi szlifierkami podłogowymi do jastrychów skutkuje wyrywaniem kruszywa. Poza tym przy brzegach i w rogach podkłady są nie zatarte i nie dogęszczone przez co bardzo słabe i porowate.
Przydatnym narzędziem w pracy wykonawcy jest rysik RiRi można nim ocenić w bardzo prosty sposób twardość podłoża przez jego zarysowanie. Badanie polega na wykonaniu rysikiem kilku rys przy pomocy szablonu następnie obrócenie szablonu i wykonanie kolejnych – na krzyż. Urządzenie ma możliwość ustawienia siły napięcia sprężyny, do ruchu pieszego wystarczający jest poziom 1.
Ocena badania polega na określeniu zniszczeń jastrychu spowodowanym zarysowaniem.
W przypadku gdy widoczne jest :wyrywanie: kruszywa, konieczne będzie wzmocnienie jastrychu np. żywicą epoksydową.
Podsumowując głównym problemem w naszych warunkach jest wytrzymałość jastrychów cementowych zwłasza tych wykonywanych przez niedoświadczonych wykonawców bezpośrednio na budowie. Przy mieszankach gotowych problem wytrzymałości występuje stosunkowo rzadko.
Klasę wytrzymałości większości jastrychów mozna podnieść przez stosowanie głeboko penetrujących środków wzmacniających czy żywic epoksydowych, jednak są to zabiegi kosztowne i ani wykonawca ani inwestor nie ma chęci tego finansować.
